KEPSUT İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ 2020-2021 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI DÖGEP KASIM AYIKONUSU: Hz. Muhammet (s.a.v)'in eğitim anlayışı ve metotları (Zeynep AYAĞ)

BİR EĞİTİMCİ OLARAK HZ. MUHAMMED(SAV) EFENDİMİZ

EĞİTİM NEDİR: Hedef kitlede istendik davranış değişikliği yapma çabasıdır.

EĞİTİM NEDEN GEREKLİ: İnsan öğrenmeye muhtaç olarak yaratılmıştır.

GERÇEK MANADA MUALLİM KİMDİR? Rab olan ALLAHtır, gerçek alim de O'dur.

ALLAH (C.C) İNSANLARI NASIL TERBİYE EDİYOR: Elçiler göndererek

RİSALET(ALLAHIN ELÇİLİĞİ) GEREKLİMİ GEREKLİYSE NEDEN: Gerekli çünkü Allah insanları bu dünyaya imtihan için göndermiş hesap günü insanların bizim bundan haberimiz yoktu diye itiraz etmemeleri için... Çünkü Allah adildir, kullarına asla haksızlık etmez...

NEDEN HZ PEYGAMBERİ ÖRNEK ALMALIYIZ:

   Beni rabbim terbiye etti terbiyemi ne güzel etti... "Ant olsun ki Allah Rasulün de sizin için güzel örneklik vardır"  Deki eğer Allah ı seviyorsanız bana ta Bana tabi olunki Allah ta sizi sevsin... 

ALLAH RASULÜ İNSANLARA HANGİ KONULARDA REHBERLİK MUALLİMLİK YAPMIŞTIR:

İnsanların tarih boyunca en çok merak edip cevabını aradıkları konularda... bunların başında neler gelir:    EY İNSAN KİMSİN? NEREDEN GELDİN? BURDA İŞİN NE? NEREYE GİDECEKSİN? HAYATIN ANLAMI NEDİR?  Felsefe tarihi bu soruların cevabını arama tarihidir. Bu çetin soruların hakiki cevabını peygamberimize kim nasıl öğretti? Allah cc vahiy yoluyla yani kuranla...

Peygamberimiz işe nerden nasıl başladı? İnsanların bakış açısını değiştirmekle ilk inen kuran  ayeti  YARATAN RABBİNİN ADIYLA OKU( kainat kitabına  Allahın adıyla bak)

TERBİYENİN AMACI NEDİR:Hakikatı tahsil uhuvveti tesis ederek İnsandaki kötü ahlakları huyları kaldırıp iyilerini yerleştirmedir.

DİYELİMKİ DEĞİŞTİRDİK KARŞILINDA NE KAZANACAĞIZ: Yeryüzünde barışın ve kardeşliğin egemen olmasını sağlayarak  İki dünya mutluluğunu kazanacağız.

PEYGAMBERİMİZ HANGİ KÖTÜ HUYLARI KALDIRDI YERİNE NELERİ GETİRDİ ?

Kibrin yerine tevazu, yalanın yerine doğruluğu,  bencilliğin yerine diğerkâmlığı, zulmün yerine adaleti, kıskançlığın yerine gıptayı,aceleciliğin yerine teenniyi, cimriliğin yerine cömertliği, cehaletin yerine ilmi, düşmanlık yerine kardeşliği, tembellik yerine çalışmayı, aşırılık yerine orta yolu, haramın  yerine helali, hırsızlık yerine emeği, dünya sevgisi yerine ahreti, mal sevgisi yerine vera ve kanaati, intikam yerine affı, inat yerine hakta sebatı, katı kalplilik yerine merhameti, vazife dağıtımında  tarafgirlik ve yakınlık yerine ehliyet ve liyakati vb. daha nice sayamadığımız kötü ahlakların yerine güzellerini getirmiş ve yerleştirmiştir...

Peygamberimiz cahiliye toplumundaki bunca kötü ahlakı kısa zamanda nasıl değiştirdi? Nasıl bir eğitim metodu uyguladı?

1)     Allah'ın yardımıyla ve ona dayanarak..  "feizaazemte fil emri fetevekkelalellah"

2)     Davasındaki samimiyetine insanları ikna ederek: bir elime güneşi bir elime ayı... eminliği..

3)     Tutarlı olması: kendi yapmadığı şeyi başkasından istememesi "lime tekulune mala tefalun"

4)     Beklentisiz olmak:  "ben sizden bir ücret istemiyorum benim ücretim Allaha aittir"  "sizden bir şey istemeyen hidayet rehberlerine uyun"

5)     Adanmışlık  ve çalışma: "feleallekebahiunnefseke ala asarihim in lemyu'minubihezel hadisi eseven" şimdi sen bu söze inanmıyorlar diye kendini onların arkalarından helakmi

edeceksin..merhamet edinki göktekilerde size merhamet etsin"

6)     İstişare : onların işleri aralarında istişare (danışarak) ortak akılladır"  "bir iş yapacağın zaman onlarla istişare et"

7)     Tedricilik : kolaydan zora doğru derecelendirme iman, namaz, oruç,zekat,cihat...

8)     Temsil yöntemi: anlatacağı meseleyi örneklendirerek verme. Nedersiniz sizden birinin kapısının önünden bir nehir geçse günde beş kere ondan yıkansanız kirden sizde eser kalırmı? Hayır dediler namazda böyledir..

9)Uygulamalı eğitim yaşayarak yaparak öğretme: inen kuran ayetlerini en önce kendinde tatbik etmesi yaşayarak yaparak öğretmesi. "lime tegulune mala tefalun"

10)Teklifi mala yutakta bulunmama(güç yetiremeyeceği bişeyi) istememe: İçkiye mübtela birine tebliğ ederken işe içkiyi bırak diye başlamama..teklif ettiği din herkes tarafından yapılabilecek kolaylık ve sadelikte idi bir bedevi insanları neye çağırıyorsun diye sorunca bir olan Allaha inanmaya başka günde beş vakit namaza başka yılda bir ay oruca başka zekata başka hacca başka bu kadar bedevi tamam ne eksik yaparım ne fazla dedi ve çekip gitti..ardından Allah rasulu dediklerini yaparsa cennetliktir kurtulur buyurdu...

11)Hoşgörü :namaza içkili gelen birine hzömer kızınca bırak ey ömer o Allah ve rasulünü , Allah ve rasulüde onu seviyor buyurdu.. bir bedevi mescide bevledince ona çıkışanları engelledi bırakın adamı dedi..

12)Sabır: başına gelenlere namazla ve sabırla dayan  sabır belanın tosladığı ilk andadır

13)Dünya ve ahiret dengesi: hiç ölmeyecekmiş gibi dünya için yarın ölecekmiş gibi ahret eçin çalış... Allahın sana verdiklerinden ahret yurdunu ara dünyadan da nasibini unutma. 

Eğitimde örneklendirme ve model olma

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz sahabe-i kirama anlatmış olduğu her olayı, vermiş olduğu her bilgiyi uygulamalı olarak göstermiş ve hayatının her aşamasında bizzat kendisi de numune olmuştur. EbûHureyre (ra)'den rivayetle Resûlullah (s.a.v) "Ne dersiniz? Sizden birinin kapısı önünde bir ırmak bulunur da o kimse o ırmakta günde beş defa yıkansa, o adamda kir kalır mı?" Bu soru karşısında Sahabe-i Kirâm: "Hayır üzerinde kirden bir şey kalmaz." diye cevap verdiler. Bunun üzerine Efendimiz (s.a.v): "İşte beş vakit namaz da böyledir. Yüce Allah (beş vakit) namaz sayesinde günahları silip temizler." buyurmuştur.

Günümüz: Günümüz eğitim anlayışında öğretmen sürekli olarak bilgileri anlatan bir kişi olmaktan ziyade, uygulamalı olarak anlatmış olduğu bilgileri tatbik etme ve tepeden tırnağa örnek teşkil etmesinin daha faydalı olacağı kabul edilmektedir. Bunun öğrenci üzerinde daha tesirli olduğu ispatlanmış bir gerçektir.

-Beyin fırtınası (Brain Storm)

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz toplumu ilgilendiren birçok konuda mutlaka onların fikirlerini alır uygulanabilir olanları değerlendirmeye tabi tutardı. Hendek savaşında birçok kaynakta belirtildiği gibi Allah tarafından Peygamber Efendimize hendek kazma fikri ilham edildiği halde sahabenin fikrini sorarak onlarla beyin fırtınası yaptıktan sonra hendek kazma sonucuna ulaşılmıştır. Hatta projenin ilerleyen aşamalarında hendeğin nerelere kazılacağı, derinliklerinin ne kadar olacağı da yine ortak fikir üretme yoluyla karara bağlanmıştır.

Günümüz: Beyin fırtınası; bir grubun belli bir zaman zarfında bir konuya çözüm getirmek, karar vermek için düşünce ve fikir üretmek amacıyla akıllarına gelen fikirleri çekinmeden ifade etmelerini sağlayan bir tekniktir.

-Merhamet eğitimi

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz bir hadisi şerifinde : "Ben sizin aranızda tıpkı kırda ateşin başında oturup da hayvanların, kelebeklerin, kuşların, cümle mahlûkatın, o ateşe düşmesini önlemeye çalışan adama benzerim. Ben o ışığın cazibesine kapılan, fakat yanacağını bilmeyen o hayvanları ve yaratıkları ateşten korumak için çalışıyorum." (Buhari) buyurmaktadır.

Günümüz: Günümüz eğitim bilimlerinin verilerine göre, eğitim sırasında şefkatle, merhametle muhataba yaklaşım, eğiticiye de öğrenciye de rahatlık kazandırır ve mutlu edici bir disiplin oluşturur. Baskı, dayak, şiddet, korkutma gibi cezalandırıcı davranışlarla ise, sevgi ve güven ortamı zedelenir veya yok olabilir.

- Eğitim öğretimin yapıldığı mekân

Asr-ı Saâdet: İslam'ın ilk yıllarından itibaren eğitim-öğretim mekânları olarak mescitler kullanılmıştır. Ancak kullanılan mescitler çok yönlü tutularak ibadet yeri, ilim öğrenilen müessese, ordu karargâhı, aktif eğitim dediğimiz yeni öğrenilen bilgilerin tatbik edildiği yer, insanlara toplu olarak bilginin aktarıldığı alan (konferans) ve elçilerin kabul edildiği bir mekân olarak kullanılmıştır. Hatta bazı kaynaklarda mescitler için İslam'ın ilk yatılı üniversiteleri ifadesi kullanılmıştır.

Günümüz: Günümüz eğitim sistemlerinde eğitim-öğretim faaliyetlerinin yapıldığı okullarda, üniversitelerde her türlü faaliyetin yapılabilmesi için uygun ortam oluşturulmaya çalışılmaktadır. Özellikle ülkemizde de son yıllarda ortaya atılan ''okullar hayat bulsun'' projesi ile eğitim-öğretim yuvalarının daha canlı ve birçok etkinliğin yapılabileceği alanlara dönüştürülmesi hedeflenmektedir.

- Tümdengelim (bütün-parça-bütün ilişkisi) ilkesi

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz konuları öğretirken adım adım ilerler en genel bilgilerden yola çıkarak özel alanlara yönelirdi. Muaz Bin Cebel (r.a.)'ı Yemen'e gönderen Peygamber Efendimiz, onu şöyle uyarmıştır: "Sen ehl-i kitap olan bir topluluğa gidiyorsun. Onlara önce Allah'ın birliğinden, Ondan başka ilah olmadığından, Muhammed'in Allah'ın kulu ve Rasulü oluşundan bahset. Bunu anlat. Eğer bunu kabul ederlerse beş vakit namazı anlat, onu öğret. Şayet bunu da kabul eder ve uygulamaya başlarlarsa bu defa zekâtı anlat."

Günümüz: Öğrenme konuları ana başlıklarda (bütünden) alt başlıklara (parçaya) ayrılarak öğretme ilkesine dayalı bir öğretim usulü ve tekniğidir.

- Çoklu zekâ teorisi

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz bir konunun öğretilmesi sırasında birçok farklı yöntem ve tekniği kullanarak insanların ilgi ve alanlarına hitap edecek şekilde farklı öğrenme yöntemlerini kullanıyordu. Anlatılan konunun akılda iyice yer etmesi için birçok farklı duyuya hitap edecek etkinlikler kullanırdı. Örneğin bir defasında ashabı kiram ile otururken, onlara doğru yoldan, istikametten bahsederken, eline bir çubuk alarak önce dosdoğru bir çizgi çizer. Sonra da sağına ve soluna bazı çizgiler çizer. Doğru ve dümdüz olan çizgiye, "Bu sıratı müstakimdir." buyurur. Diğer eğri ve yan çizgilere de "Bunlar da batıl yollardır." buyurur. Yine Peygamber Efendimiz bir konuyu öğreteceği zaman farklı zekâ alanlarına hitap edecek şekilde anlatırdı. Yukarıdaki örnekte görsel hafızaya, namazın nasıl kılınacağını anlatırken işitsel hafızaya, namaz kılma eyleme için kinestetik hafızaya başvurmuştur.

Günümüz: Öğrenme psikoloğu olan HowardGardner zekâ kavramları ile ilgili olarak ortaya atmış olduğu çoklu zekâ kuramında zekânın kısıtlı olarak tanımlanması yerine çok yönlü olarak bakılması ve eğitim- öğretim metotlarının bu yönde tekrar düzenlenmesi gerektiğini savunuyordu.

- Kişiye özel eğitim

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz Mekke'de "Darü'l- Erkam", Medine'de de "Ashabı Suffe" olarak karşımıza çıkan eğitim yuvalarında bireye özgü eğitim modelini uygulamıştır. Yetenekli ve farklı gördüğü çocukları özel olarak eğitmiştir. Ashabı Suffe'de yetişen Ebu Hureyre Hazretlerinin muhteşem bir hafızası vardı. Ashabı Suffe'de almış olduğu eğitim ile beş binden fazla hadis rivayet etmiştir. Muhatabının yeteneklerini keşfedip onların hazır olduklarını öğrendikten sonra eğitime başlamıştır.

Günümüz: Her bireyin farklı bir öğrenme tarzına sahip olduğunu savunan günümüz eğitim sistemiyle kişilerin, ilgi alan ve yetenekleri doğrultusunda eğitim almalarını hedeflenmektedir.

- Soru- cevap yöntemi

Asr-ı Saâdet: Sual ilmin anahtarıdır. Peygamber Efendimiz soru sormaları için sahabelerini teşvik ederdi. Yüce kitabımız Kur'ân-ı Kerim'de de "Eğer bilmiyorsanız ilim ehlinden sorun." buyruluyor. Peygamberimiz kendisine sorulan bütün soruları büyük bir ciddiyetle cevaplandırmış ve hiç birini cevapsız bırakmamıştır. Hatta konunun daha iyi anlaşılması için cevabını bildiği halde sahabeye sorular sorarak onları bu hususta teşvik etmiştir. Bir gün Ashabına: ''Müslüman kimdir, biliyor musunuz? diye sordu. Onlar da "Allah ve Rasulü daha iyi bilir'' dediler. Yeterli miktarda dikkatleri toplayan Efendimiz sorduğu soruyu cevaplayarak bu şekilde eğitimine devam etmiştir.

Günümüz: Eğitimde en çok kullanılan usullerden biri de soru cevap yöntemidir. Bu yöntem ile daha kalıcı öğrenme sağlanır. Soru sormak öğrenmenin ilk adımıdır. Kafasında herhangi bir konu hakkında soru oluşturan kişi, artık meselenin farkına varmış, onun çözüm yolunu aramaya başlamış demektir.

- Öğrenci (çocuk) merkezli eğitim

Asr-ı Saâdet: Peygamber Efendimiz hayatın her aşamasında mutlaka çocuğu merkeze alarak eğitim öğretimine devam etmiştir. Çocukların mescitlere gelmesini teşvik etmiş, birçok zaman onlarla mescitte oynamıştır. Peygamber Efendimiz Medine'ye geldiğinde yaklaşık on yaşlarında olan Hazreti Enes'i yanına almış on yıl boyunca ilgilenerek ona yapabileceği işleri kademeli olarak öğretmiştir. Çocuklara yapabilecekleri işleri vererek onlarda başarma duygusunu geliştirmiştir. Hatta kendi torunlarını omuzlarına alarak onlarla oynarmış ve çocuklara rastladığında mutlaka selam vermiştir.

Günümüz: Öğrenci merkezli eğitim ile öğrencinin yani çocuğun, mevcut ve gelecekteki ihtiyaçlarının farkına varmasına yardımcı olmak, kendi fiziki ve zihini yeteneklerini, sınırlarını, yani "öğrenme profilini" keşfetmesine yardımcı olmak ve belirlenecek eğitim ihtiyaçlarının gerektireceği bilgi, becerilere ve tutumlara yönelik davranışların, çocuklar üzerinde olgunlaşmasını sağlamak olarak ifade edilir.

- Yabancı dil öğretimi

Asr-ı Saâdet: Zihinsel becerilerin gelişmesi ve insanlar arasında iletişimin güçlenmesi için yabancı dil öğrenimi önemli bir faaliyettir. Peygamber Efendimiz bu hususta da bizleri teşvik etmiştir. Efendimiz Zeyd Bin Sabit'e (r.a), Yahudilere güvenmediğini ifade ederek yazışmalar için onların dilini öğrenmesini tavsiye etti. Zeyd (r.a) kısa sürede İbranice öğrendi.

Günümüz: Günümüz eğitim anlayışında çocukların ikinci hatta üçüncü bir yabancı dil öğrenimi ile zihinsel gelişimlerinin artacağı belirtilmektedir. Aynı zamanda çağın gereksinimlerinden de biri olan yabancı dil mutlaka tavsiye edilmektedir. Ancak her mevzuda olduğu gibi dil mevzusuda abartılmamalı, yabancı dil amaç değil araç olmaktan öte gitmemelidir. 

Yukarıda bahsedemediğimiz eğitim ve öğretimle ilgili daha birçok konu hakkında Efendimiz bizlere örnek olmuş ve bu konular hakkında zihinlerimizde yeni kapılar aralamıştır. Her alanda olduğu gibi eğitim alanında da bütün insanlığa örnek olan Efendimizin usul ve tekniklerine, sünnet-i seniyelerine sahip çıkarak insanlığın kurtuluşuna vesile olmak ümidiyle...

Teşekkür Ederim.

  

 

 

Zeynep AYAĞ

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni