KUR'AN-ı KERİM ÖĞRETİMİNDE VERİMLİLİK- KURAN-I KERİM ÖĞRETİMİ YÖNTEMİ

Kur'an-ı Kerim okuyuşu; dilin harfleri iyi telaffuz edebilme ; harflerin (birebir) hakkını ve (cümle içinde) müstehakkını verebilme; eğitimi (talim) ne dayanan bir beceri (meleke) dir. Çünkü Rabbimiz Kur'an-ı kerimde ("Kuran'ı açık açık, tane tane (tertîl ile) oku. "Müzzemmil-4) buyurmuştur. Bir Müslüman'ın Kur'an-ı Kerim'e karşı vazifesini beş maddede özetleyebiliriz: Öğrenmek, okumak, anlamak, uygulamak ve başkalarına öğretmek.Eğitimin konusu insandır. Amacı ise insanı yetiştirmektir. Hz. Peygamberin şu hadisi bizim rehberimiz olmalıdır. "Sizin en hayırlınız Kur'an'ı öğrenen ve öğretendir." Öğretimde kullanılan yöntem , teknikler ve araçlar: eğitsel hedeflerin gerçekleştirilmesine yardımcı olurlar. Bundan dolayı öğretmenin Yüce Allah'ın (" Yüzüstü tökezlenmiş vaziyette yürüyen mi yoksa başı dik olarak dosdoğru yolda ilerleyen mi rehberdir?" Mülk-22) ayetinin muhatabı ve Rasulullah(s.a.v) 'ın izinden giden bir rehber olduğu düşünüldüğünde yapmayı istediği şeyin farkında olmalı ve bu anlamda da farkındalık oluşturmalıdır. Bu farkındalığı da kendine özgü yöntem ve tekniklerle; anlatım metotlarıyla ancak gerçekleştirebilir.

  Kur'an-Kerim seçmeli dersinde dersin işlenişi sırasında şu husus göz önünde bulundurulmalıdır. Kur'an-ı Kerim dersini seçen öğrenciler arasında her seviyeden öğrenciler vardır. İçlerinde Kur'an-ı hiç bilmeyenler olduğu gibi, sadece harfleri bilenler, harf ve harekeleri bilip Kur'an-ı tam okuyamayanlar, Kur'an-ı okuyanlar, Kur'an'ı iyi okuyanlar, hatta Kur'an-ı çok iyi okuyanlar olmak üzere öğretim düzeyi açışından çok çeşitlilik söz vardır.Bu nedenle mümkünse öğretmen iyi bilenleri de orta seviyede olanları da az bileni hiç bilmeyeni de sıkmadan işleyişi yürütmek zorundadır ki bu gerçekten çok zordur.Bu nedenle ilk yapılacak şey öğrencilerin ne bilip ne bilmediklerini tespit etmektir.

Kur'an eğitiminin verimliliği, ders hocasının niteliği ve kullandığı yöntemlerle doğru orantılıdır. Bu sebeple Kur'an eğitiminde,  ancak mânevîmotivasyonu çok iyi, öğrencilerle güzel iletişim kurabilen, dersin özel öğretim yöntemlerini iyi bilen vasıflı öğreticiler başarılı olabilirler. Her sınıf kademesinde en azından bir ders saati ve her dersin en azından 5 dakikası "Kur'an-ı Kerim'i  niçin öğrenmeliyiz." konusuna mutlaka ama mutlaka değinilmesi gerekmektedir ki öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyi üst seviyelere çıkabilsin. Kur'an-ı Kerimi öğrenmenin önemi anlaşıldıktan sonra "Kur'an-ı Kerim de neler var, Kur'an Dersi'nde ne öğreneceğiz, Kuran-ı Kerim-i tanıyalım." konusu sınıf kademesi ne olursa olsun mutlaka işlenmeli. Kur'an da yer alan Peygamber kıssalarından biri anlatılarak Kur'an da ibret verici ders çıkarılması gereken kıssaların yer aldığı, Kur'an'ın ana konularının neler olduğuna değinilebilir.

Kur'an-ı Kerimi öğrenmeye gelince; Kur'an Harflerinin anlatımını tüm sınıf geneline yapmalıyız. Çünkü her ne kadar Kur'an okumayı bilenler olsada  öğrencilerimizin mahreç konusunda mutlaka eksikliklerini gözlemliyoruz.Mahreç çalışması için videolardan faydalanabiliriz. Elif-bâ öğretiminde harflerin doğru ve düzgün telaffuzla öğretimi çok önemlidir. Öğrencimiz bizden mahreci mutlaka duymalı, bu yüzden Kur'an öğreticisi olarak önce kendimiz iyi birer Kur'an okuyucusu olmalıyız. Yazarak çalışma metodu kalıcı bir öğrenme için vazgeçilmezdir.Harfleri yazarken seslendirdiğimizde de öğrenmeye daha da katkı sağlamış oluruz. Yazma çalışmalarıyla ilgili  etkinlikler mevcuttur.

Harflerin öğretiminde uygulanacak yöntem ve teknikler:

1-          Harfleri isim ve resimlerle öğretmek

2-          Harfleri tahtaya yazmak ve öğrencilere yazdırmak suretiyle öğretmek

3-          Harfleri; öğretmen okuyacak ve öğrenciler mutlaka dikkatle takip edecek, öğrenciler tek tek okuyacak ve daha sonra gruplar halinde okuyacaklar.

4-           Öğrencilere okutup bütün öğrencilerin dikkatini onun üzerine çekmeliyiz.

5-          Yanlış buldurma metodu kullanılmalı. Öğretmen hatalı okuyarak (özellikle kelimelerde) yaptığı hataları öğrencilere sorup bulduracak.

6-          Daha alfabede iken yapılan hatalar müdahale edilip düzeltilmeli.

7-          Bilgi öğrenciye az az, öğrenciyi bıktırmadan verilmelidir. Böylece hafızada daha iyi yer eder.

 

Öğretmenin Tutum Ve Tavırları

 

1-  Derse hazır olarak gelmeli.

a-      Fiziki hazırlık (bedeni)

b-      Ruhi hazırlık

                2- Öğretmenin tavrı çok önemlidir. Hâkimiyet, şefkat, sevgi ve saygı olacak. Fakat aşırı olmayacak. Çok sertlik ve çok yumuşaklık arasında olmalıdır.

                3- Eğitimde mükâfat cezadan daha önde geldiği bilinerek davranılmalıdır. Kur'an'da müjde ikabdan, mükâfat cezadan daha önce zikredilmiştir.

                4- Öğretmen mutedil olmalıdır. Öğrencinin heyecanını gidermelidir.

                5- Haz ve sıkıntı duyguları dikkate alınmalıdır. Haz veren şeye yaklaşılırken sıkıntı veren şeylerden uzaklaşıldığı bilinmelidir. Bunun için öğrencilerin öğrenilen şeylerden ve öğrenme şekillerinden zevk almaları sağlanmalıdır.

               6- Mümkün mertebe öğrencinin duyu organlarına hitap edilmelidir. Ne kadar duyu organlarına hitap edersen o kadar başarılı olursun. Çünkü öğrenmenin %75 i göz, %13 ü kulak, %4 ü dokunma ve diğerleri şeklinde etkilidir.

                7-  Öğrenciler arasında denge gözetilmelidir. Öğrencilere eşit davranma ve eşit şekilde ilgilenme sağlanmalıdır. Sadece bazı öğrencilerle ilgilenilmemeli. Herkesin kabiliyetine göre eşit şekilde ilerlemesi sağlanmalıdır. Çünkü bazı öğrenciler hızlı öğrenir bazıları yavaş öğrenir.

              8- Öğrencilere düşünmeyi öğretme gaye edinilmelidir. Balık tutup verme yerine balık tutmasını öğretmelidir.

9-      Tekrar önemlidir. Bir bilginin unutulmaması için unutulmayacak kadar tekrar edilmesi gerekir.

10-    Dersin daha önce anlatılanlarla bağlantısı kurulmaya çalışılmalıdır. Dersin başında bir evvelki konuya, dersin sonunda da bir sonraki dersin konusuna atıfta bulunulmalıdır.

( Nazif Yılmaz)

Harfler hafızada yerleştikten sonra her hafta öğrenciye bir harekeyi verebiliriz.Harekelerle beraber harflerin başta-ortada ve sonda yazılışları da verilir. Öğrenciler harflerden harekelere geçmede zorlanmaktadırlar.  Ancak mantığını kavrattığınız zaman işimiz kolaylaşacaktır. Örneğin 'üstün'ün harflere "e-a" sesi verdiğini söyledikten sonra sonu e-a ile biten harfin okunuşunun değişmediğini vurguluyoruz.

Öğrencilerin Kur'an okumaya geçme heyecanlarını canlı tutmak için namaz dua ve sureleri üzerinde fazla durmadan (çünkü çocuklar biran önce Kuran-ı Kerimi ellerine alıp okumak isteyeceklerdir.) Fatiha ve Bakara 1-5. ayetlerden okuma çalışmalarına başlanılır. (Gerek görülürse sadece namaz duaları elif-bâ'dan okutulabilir.Bu ilk okuyuşlarda öğretmen her bir kelimeyi koro çalışmasıyla okutur. Sonra da aynı yere kendilerinin çalışmalarını ister.

Sınıfta kaç talebe olursa olsun ders boyunca tüm talebelerin dersle meşguliyeti sağlanmalıdır.Yüzünden okurken özellikle daha önce ezberlemiş olduğu surelerden başlayıp, bunlar üzerinde tashih-i hurufyapmalıdır.Yüzünden okuma on beş dakikayı geçmemelidir.Kur'an okumayı geliştirirken tam bir sayfayı değil de birkaç satırı defalarca okutarak, okumayı geliştirmek öncelikli hedef olmalıdır. Öğrencilerin aynı satırları yaklaşık 15-20 defa okumalarını sağlanır. Birkaç sayfa bitinceye kadar aynı metot uygulanır. Öğrenciler belirli bir seri okuyuşa ulaştıktan sonra "üç satır" sınırı beş satıra çıkarılır ve çalışmalar bu kez beş satır üzerinden yürütülür. Daha sonra öğrencinin durumuna göre  yarım sayfaya geçilebilir. Yarım sayfayı güzel okuyan öğrenci artık bir sayfaya geçirilir. Koro okuyuşu ile çalıştırılıp öğrencilerin ders dışı en az on defa okuyarak derse gelmeleri sağlanır.Sınıf içerisinde öğrencilere okutulurken her bir ayeti farklı bir öğrenciye okutarak okunan bölümlerin devamlı takip edilmesi sağlanabilir. Yüzüne okumalarda derste kimin okuyacağı önceden belirlenmez yada listeye göre okutulmazsa, seçim öğretmende olursa öğrenciler kendilerini her an derse hazırlıklı olmak durumunda hissederler. Bir ayet dahi olsa olabildiğince çok öğrenci derste okutulur. Kur'an-ı Kerim'i takılmadan seri okuyabilmek için hızlı okumayı geliştirmek gerekir. Bu kademede en çok dikkat edilmesi gereken "az yeri çok defa okumak" ve okuma hızını yükseltmektir. Bu uygulamayı bir süre devam ettirmede sabır ve azim göstermektir.

Bazı sure ve ayetlerin tefsiri başarılı ve kabiliyetli öğrencilere araştırma ödevi olarak verilebilir. Kısa ve özlü cümlelerle sınıfta anlatmaları istenebilir.Öğrencilerimizle ara sıra hatim okumaları organize edip sınıfta küçük ikramlarla duasının yapılması Kur'an-ı Kerim okumaya teşvik için güzel bir etkinlik olacaktır.Öğrencilere sureleri yada duaları ezberletirken de oyun kartları hazırlayarak oyun yöntemiyle hızlı ezberlemelerini sağlayabiliriz. Bir önceki derste oyundan çocuklara bahsedilir. Küçük kartonlar kesilip dua yada sure kelime kelime kartlara yazıldıktan sonra ters kapatılır. Sınıf gruplara ayrılır. En kısa sürede kartlardaki kelimeleri doğru sıralayan grup oyunu kazanır. Çeşitli oyun yöntemleri uygulanabilir.

Diğer bir yöntem de sure yada dua tahtaya yazılır, önce öğretmen tarafından okunur, sonra koro çalışması yaptırılır. Daha sonrada grup grup öğrencilere okutulur. Okuma işlemi bittikten sonra öğretmen tahtadaki duayı parça parça silmeye başlar. Öğrenciler her silinen parçada en baştan duayı koro yada gruplar halinde okurlar. Bir süre sonra tahtada dua yada sure kalmaz.

 

 

ŞULE KOYUN

DKAB ÖĞRETMENİ